Anders dan anders zijn, is niks mis mee!
Mijn hele leven heb ik geworsteld met het mezelf anders dan anderen voelen. Ik denk te moeilijk, praat te snel en te veel, voel te intens, reageer te pittig, ben te kritisch, leg de lat te hoog en ga zo nog maar even door.
Vanaf jonge leeftijd heb ik dan ook hard gewerkt aan het ontwikkelen van een masker. Verschillende maskers want niet ieder masker bleek even goed te werken in iedere situatie. Dat was kei- en keihard werken. Want van binnen voelde ik me totaal niet hetzelfde als hoe mijn buitenkant overkwam.
“Jij bent toch zo georganiseerd,” zei iemand een aantal jaar geleden tegen me. Ik barstte in lachen uit. Ik ben een chaoot tot de max. Dit was de eerste keer dat ik geconfronteerd werd met mijn masker. Ik kwam dus over als georganiseerd terwijl ik allesbehalve was.
Door de jaren heen ontdekte ik hoogbegaafd en hoogsensitief te zijn. Nou, dan zal ik hier wel tussen passen, dacht ik. Maar ook hier voelde ik mij een vreemde eend in de bijt. Ik was nog steeds anders dan de andere hoogbegaafden die ik leerde kennen. En daar kwam er weer een masker bij. En een burn out..
Er bleek ook sprake te zijn van veel ADHD kenmerken bij mij. Oké, dat gaf me weer wat inzichten. Ik leerde begrijpen hoe de combinatie tussen mijn hogere intelligentie en mijn ADHD ervoor zorgde dat ik vaak wel wist hoe het moest, maar ik alleen niet tot handelen kon komen.
Iets met executieve vaardigheden die niet zo vaardig waren.. Het ene moment 1000 dingen in een uur kunnen doen en het andere moment gewoon echt niet tot iets kunnen komen. Dat laatste bleek dus geen luiheid te zijn, zoals ik altijd dacht.
Een van de belangrijkste inzichten die ik heb opgedaan, was het fenomeen rejection sensitivity dysphoria (RSD). Dit betekent dat je extreem angstig bent voor afwijzing en dat je je daar heel somber door voelt. Dysforie in het Nederlands betekent een sombere stemming of gevoel. Het is het tegenovergestelde van euforie.
Hé, maar dit kende ik ook al vanuit hoogsensitiviteit. Afwijzingsgevoeligheid, of rejection sensitivity. Door onder andere Saskia Klaaysen zeer goed beschreven en uitgelegd. Haar YouTube video’s hierover zijn een aanrader!
Die gevoeligheid en angst voor afwijzing lijkt met name veel voor te komen bij neurodivergente personen. Waarom is dat zo?
Neurodivergente personen kunnen worstelen met bijvoorbeeld emotieregulatie of executieve functies. Hierdoor reageren zij anders dan de neurotypische meerderheid en dit zorgt vaak voor kritiek die als afwijzing kan worden ervaren of gevoeld.
Je ontwikkelt het dan ook niet door je neurotype an sich, maar door de reacties van je omgeving op jou. Het Engelse ADDitude magazine beschrijft dat kinderen met ADHD voor hun 12e te maken krijgen met ca. 20.000 afkeurende of corrigerende opmerkingen! Dat doet wel iets met je zelfbeeld ontwikkeling natuurlijk.
Bij meisjes blijft ADHD niet zelden verborgen tot latere leeftijd. Net zoals ook hoogbegaafdheid veel minder bij meisjes wordt vastgesteld. Meisjes zijn vaak meester in het creëren van de maskers. Zij passen zich aan en proberen te zijn wie ze denken dat anderen willen dat ze zijn.
Dit is wat ik zelf tot in mijn veertiger jaren ben blijven doen. Dodelijk vermoeiend want het is zo ontzettend hard werken om niet jezelf te laten zien en zijn.
Dit is waarom mijn collega Stephanie en ik met HeartBraining aan de slag zijn gegaan en Anders Brein hebben ontwikkeld. Wij willen een lans breken voor al die kinderen en jongeren bij wie hun brein anders werkt en juist insteken op hun talenten en kwaliteiten.
Anders is niet verkeerd of fout. Het is simpelweg anders. In het werkend leven wordt hier al beter naar gekeken. Zo is bij bepaalde banen het hebben van autisme spectrum kenmerken een pré, net zoals dit bij andere banen voor ADHD kenmerken geldt.
Maar in de jaren dat kinderen en jongeren op het basis en voortgezet onderwijs zitten, wordt op geen enkele manier de nadruk gelegd op de talenten van hun neurodivergente brein. Enkel op wat ze niet kunnen, niet beheersen of waar ze meer moeite dan anderen mee hebben.
Dat kan écht anders. Er is niet voor niets een verdeling in de maatschappij van die diverse breinen. Dit moet een evolutionair nut hebben! En dat had het in het verre verleden ook, zoals de ADHD-er vast zeer goed was in het jagen en het verkennen van nieuwe terreinen en de HSP-er heel goed kon zijn in het opletten op gevaar en de groep waarschuwen.
Nu echter leven we in een overwegend neurotypische maatschappij. In de Anders Brein methode hebben we het neurotypisch brein als vierkant gesymboliseerd. Het is bijvoorbeeld heel vierkant om alles meetbaar en controleerbaar te willen hebben.
Dit zie ik ook in bijvoorbeeld ‘hoogbegaafdheidsland’ of bij ADHD. Ook hier wordt dan al snel uitgegaan van het feit dat als je hoogbegaafd bent je dit of dat nodig hebt. Maar dan ga je wederom vierkant denken. Alleen weten dat je hoogbegaafd bent, voegt niet zoveel toe. Wat je wilt leren is wat dit dan voor JOU betekent.
Niet alle hoogbegaafden zijn bijvoorbeeld driehoekjes. Ook zij zijn allemaal anders met misschien een overlap in bepaalde kenmerken, maar zij hebben zeker niet allemaal dezelfde behoeften.
Het zijn van een driehoekje, rechthoek, diamantvorm of wat dan ook heeft nut! Zij hebben iets anders dan anderen te brengen naar deze maatschappij. Het ontdekken van je talenten is hier heel belangrijk bij. Iedere vorm heeft bepaalde talenten en krachten.
Ik werk met een neurodivergente doelgroep in een ‘vierkant’ beroep. Als jeugdhulpaanbieder heb ik vaak uitgeroepen ‘Ik kap ermee!’ Want er zijn tig vierkante regeltjes die juist zo averechts werken voor mijn doelgroep. En voor mijn eigen brein..
De overleggen die ik heb bijgewoond voor thuiszitters waarbij steeds meer vierkante oplossingen werden aangedragen en ik mijn driehoek cliënt steeds verder weg zag duiken in depressie door het volledig onbegrip, zijn niet op twee handen te tellen. En allemaal met de beste bedoelingen, laat me dat voorop stellen.
Het is alsof we een andere taal spreken. En als je jezelf en de wereld op een andere manier waarneemt en ervaart, is dit ook echt zo. Dit kan al snel zorgen voor wederzijds onbegrip en zelfs strijd.
Maar wat dat dan wel? Ik geloof in verbinding. Verbinding met jezelf en met de ander. Proberen de ander te begrijpen in plaats van je gelijk te halen of je mening doordrukken. Uitgaan van het principe ‘ik heb gelijk en jij hebt gelijk’. Dat geeft al een heel ander gesprek.
Oprechte interesse in de ander. Wie ben jij en wat heb jij nodig? Niet hoe kunnen we het vierkante doel halen (bij voorkeur natuurlijk SMART geformuleerd..), maar hoe kunnen we jou helpen?
Om verbinding met jezelf te kunnen maken, moet je naar binnen durven gaan bij jezelf. Door kinderen en jongeren met hun talenten kennis te laten maken en niet uit te gaan van beperking en stoornis, maar van kans en ontwikkeling, wordt het een stuk makkelijker om in de spiegel te kijken.
Wij pleiten voor ruimte voor iedere vorm. Het hebben van een sterke angst voor afwijzing is hels en uitputtend. Dit zien we bijvoorbeeld terug bij de neurodivergente jongeren die steeds meer vastlopen in het vierkante systeem.
Een huisarts die ik laatst hierover sprak, zei: ‘wij zien het bij de jeugd, ongeveer een kwart van de jeugd kampt met (hevige) vermoeidheidsklachten. Onze jeugd is moe.’ Het is ontzettend vermoeiend om te vechten om in een vierkant systeem te passen terwijl je daar niet past.
Erkenning voor deze jongeren voor hun harde werken al die jaren om dit wel te proberen, zou al een heel andere insteek zijn dan vragen waarom het haar of hem niet lukt om te doen wat al die anderen prima kunnen.
Toch zeker met dat hoge I.Q. Want oh jee, dat hoge I.Q. werkt vaak averechts bij kinderen en jongeren die vastlopen. Er zijn namelijk vaak hoge verwachtingen door het I.Q. Maar een mens is zoveel meer dan die I.Q. score.
Mijn hart breekt als ik een jongere tegenover me heb die niet meer weet waar ze het vandaan moet halen om in het systeem te passen. Jongeren met zoveel mooie talenten en krachten die ervan overtuigd zijn niets te kunnen, nergens bij te horen en die denken dat het nooit beter wordt dan dit. Daar maak ik me oprecht zorgen over.
Het wordt echt anders als je wat ouder bent, hoor ik mezelf soms zeggen. Wanneer je zelf mag beslissen wat je wilt doen. Maar ik weet dat ook dan nog een pad is af te leggen. Maar dan mag je in ieder geval zelf meer kiezen en bepalen.
De positieve desintegratie theorie kan een mooi instrument zijn om kinderen en jongeren op hun pad te begeleiden. Dit is dan ook de basis van de HeartBraining trainingen en opleiding. Leren hoe de worstelingen op je pad juist helpend kunnen zijn in het ontwikkelen van je eigen ik.
Mijn eigen maskers zijn de vuilnisbak in. Ja, ik ben moeilijk denkend. Ja, ik ben heel erg gevoelig. Ja, ik ben super kritisch. Ja, ik ben complex. Ja, ik praat snel en veel.
Ja, ik ben ik. En daar ben ik trots op!
Dat gevoel gun ik zoveel meer neurodivergente kinderen, jongeren en volwassenen.
Je bent precies goed zoals je bent. Jij bent wie je moet zijn. Jij bent genoeg.
