De cirkel van conflict, herstel en verbinding.

Moeder of vader zijn is een van de meest veeleisende taken in het leven. It is the hardest job on earth! Er zijn geen vaste werktijden, het stopt nooit, het gaat 7 dagen per week, 24 uur per dag door. Je krijgt geen opleiding of training voor die zwaarste baan van je leven. Geen duidelijke functieomschrijving voor hoe je die taak moet gaan vervullen. Niemand geeft je een handleiding van je kind.

Wanneer je in je eigen jeugd negatieve ervaringen hebt opgedaan en misschien alleen een voorbeeld hebt van hoe je het NIET zou willen doen, kan dit een grote druk leggen op jou als ouder. Wanneer er sprake is van een traumageschiedenis kan je makkelijk worden meegezogen naar een jongere tijd waardoor je het gevoel hebt de controle over jezelf te verliezen. Je komt dan in traumareacties zoals vluchten, vechten, vrede bewaren of verlammen terecht.

Dit is waarom we geloven in het zowel met ouders, opvoeders, docenten of begeleiders als met de kinderen werken wanneer we werken aan stressregulatie. Een kind heeft de volwassenen nodig om te kunnen co-reguleren. Wanneer een ouder, docent of coach zelf moeite met reguleren heeft, is het voor het kind eigenlijk niet haalbaar om te leren reguleren wanneer het met die persoon samen is. Zeker hoogsensitieve kinderen voelen dit haarfijn aan.

Maar, zeggen sommige ouders, ik verlies alleen de controle over mezelf door het gedrag van mijn kind. Als mijn kind niet zo op mijn knoppen drukt, heb ik dit helemaal niet. Het is dus het gedrag van mijn kind dat moet worden aangepakt en niet dat van mij. Alleen is dat niet helemaal waar. Jouw reactie is altijd van jou. En je kunt enkel iets veranderen aan jezelf. Je hebt geen controle over anderen. Wat als jij kalm zou kunnen blijven wanneer je kinderen zo doen? Zou het dan iets veranderen?

Een andere vraag die ik regelmatig krijg is of die trauma- of stressreacties van de ouder het kind niet kunnen beschadigen. De reactie kan schade opleveren wanneer er geen herstel plaatsvindt en er niet opnieuw verbonden wordt. Het herstel en het opnieuw verbinden zijn heel belangrijk omdat dit je kind de kans geeft om te zien dat misverstanden en grote emoties niet gevaarlijk zijn en dat je achteraf dingen weer kunt repareren.

Mentaliseren speelt een grote rol hierbij. Dit is het proces waarbij je reflecteert op de gedachten, gevoelens en gedragingen van jezelf en anderen, alsook de manier waarop die elkaar beïnvloeden. (Bateman & Fonagy, 2012)

Het helpt je om je eigen gevoelens beter waar te nemen en te begrijpen. Het helpt je ook om de gevoelens van anderen beter te begrijpen. Het is niet het doel om precies te achterhalen wat er in het hoofd van je kind omgaat. Maar dat je je openstelt voor alternatieve verklaringen. Dus stel dat je denkt dat jij alleen stress ervaart door het gedrag van de kinderen. Lukt het dan om te bedenken wat eventueel alternatieve gedachten daarover zouden kunnen zijn?

Een voorbeeld. Je zit op de bank met een kop thee. Het is een drukke dag geweest en in je hoofd ben je nog bezig met een naar gesprek dat je die middag hebt gehad. Je dochter is aan het spelen met haar barbie en ineens bedenkt ze een spel. Ze sluipt naar je toe en springt ineens naast je op de bank. Je hebt haar niet zien aankomen en schrikt op. De thee klotst uit het glas over je hand heen en je verbrandt je hand. ‘Ga naar je kamer, Sofie! Dit doe je nu altijd. Ik ben hier zo klaar mee!’ roep je uit.

Nu gaan we die cirkel van conflict, herstel en verbinding in. Het conflict en het misverstand is geweest. De schrik en de pijn hebben je getriggerd in een vechtreactie. Je bent heel boos. Stel je nu eens voor dat jij deze moeder bent. Kan je de situatie terughalen en mentaliseren over je gedrag? Neem ook de tijd om te reflecteren op het gedrag van je kind. Hoe kun je opnieuw verbinden met je kind?

• Reflecteer op gevoelens: Waarom werd ik zo boos? Misschien heeft het gesprek op mijn werk meer met me gedaan dan ik dacht? Het is ook zo stressvol op het moment op het werk en ik doe het nooit goed voor mijn gevoel.
• Word je bewust van je lichaamssensaties: Ik heb pijn aan mijn hand door de thee. Ik heb ook een knoop in mijn maag en mijn schouders voelen gespannen.
• Denk na over alternatieve verklaringen: Deed Sofie dit expres? Was het haar bedoeling om me pijn te doen? Zou het ook gewoon een ongelukje kunnen zijn geweest? Zou zij misschien ook geschrokken zijn en zich schuldig voelen nu? Ik schrok erg van wat er gebeurde, maar dit was natuurlijk niet haar bedoeling.
• Maak een plan om de verbinding te herstellen: Wanneer ik me voldoende gekalmeerd voel, ga ik met haar kletsen. Ik zal uitleggen dat ik overdreven reageerde omdat ik zo schrok. Dat ik snap dat het niet haar bedoeling was om mij pijn te doen. Ik zal uitleggen dat ik me wat gespannen voel omdat ik een vervelend gesprek had gehad en daardoor wat uit mijn doen ben. Ik wil dat ze weet dat ik van haar houd en dat ik haar een lieve meid vind. Misschien kunnen we samen wat gaan doen zoals even met haar barbies spelen.

Hierbij is belangrijk dat je dit plan pas uitvoert als jij én je kind voldoende gekalmeerd zijn. Neem en geef hiervoor de tijd.

Mentaliseren kun je leren. Het lukt beter op het ene moment dan het andere moment. Hoe hoger de stress, hoe kleiner het vermogen om te mentaliseren. Dit heeft te maken met de stressreacties die het overnemen. Als je moet vechten voor je leven is het niet zo handig als je kunt bedenken dat die ander het misschien niet zo slecht bedoelt.. Maar na een conflict, kan je dit inzetten. Er is aangetoond dat juist het herstellen en opnieuw verbinden zorgt voor het versterken van de veerkracht van je kind. Het doel is niet dat jij nooit meer een getriggerde reactie geeft, maar dat jij weet hoe je na die boosheid kunt handelen om de relatie te herstellen.

Dit alles is onderdeel van onze trainingen. Zowel in de training voor ouders als de trainingen voor professionals gaan de deelnemers aan de slag met hun eigen regulatie. Want of je nu thuis aan het opvoeden bent, voor een klas staat of in een begeleidingstraject met een kind zit, wanneer je zelf niet gereguleerd bent, gaat dit altijd effect hebben op de anderen. De trainingen hebben dus een dubbelzijdige insteek, jou leren reguleren en van daaruit leer je hoe je kinderen hierbij kunt helpen.

Bron: Trauma en ouderschap. Ruismäki e.a.